پیوند کلیه KT برآیند پیشرفت سریع علم پزشکی است.
پیوند کلیه درمان انتخابی مرحله انتهایی بیماری کلیوی ESKD است. پیوند کلیه موفقیتآمیز ممکن است کیفیت زندگی بهتر و طول عمر طولانیتر بیمار را ارائه کنند. زندگی بعد از پیوند موفقیتآمیز کلیه تقریباً طبیعی است.
پیوند کلیه در 4 بخش بررسی میشود
: 1- اطلاعات پیش از پیوند
2- جراحی پیوند
3- مراقبت پس از پیوند
4- پیوند کلیه از فرد متوفی CADAVERIC
اطلاعات پیش از پیوند
پیوند کلیه چیست؟
پیوند کلیه یک فرایند جراحی است که در آن کلیه سالم (از یک اهداکننده زنده یا اهداکننده متوفی) در بدن فردی که از بیماری کلیوی مرحله نهایی رنج میبرد قرار میگیرد.
چه زمانی پیوند کلیه ضروری است؟
پیوند کلیه در بیمارانی ضروری است که از ESKD رنج میبرند و تحت دیالیز هستند (همودیالیز یا دیالیز صفاقی) یا کسانی که نزدیک مرحله ESKD هستند اما هنوز به دیالیز نرسیدهاند.
چه زمانی پیوند کلیه در نارسایی کلیه نیاز نیست؟
بیمار مبتلا به آسیب کلیوی نباید تحت KT قرار بگیرد. پیوند کلیه نیز در مواردی که تنها یک کلیه نارسایی دارد و کلیه دیگر هنوز کار میکند، انجام نمیشود. پیوند تنها باید در صورتی انجام شود که نارسایی کلیه برگشتناپذیر است.
کشف پیوند کلیه موهبتی برای بیماران مبتلا به نارسایی کلیه بوده است.
چرا پیوند کلیه در مرحله نهایی بیماری کلیوی ضروری است؟
دیالیز تا حدی جایگزین تصفیه مواد زائد از کلیهها میشود. سایر عملکردهای کلیهها محقق نمیشوند، برخی از آنها با پیوند بهتر محقق میشوند؛ بنابراین، پیوند کلیه، وقتیکه دهنده مناسب موجود است و تداخلی وجود ندارد بهترین گزینه درمانی تکمیل توانبخشی بیمار مبتلا به مرحله نهایی نارسایی کلیوی است. از آنجا که پیوند کلیه نجاتبخش زندگی است و فرد را قادر به لذت بردن از یک زندگی تقریباً طبیعی میکند، از آن با عنوان «هدیه زندگی» یاد میشود. مزایای پیوند کلیه چیست؟
مزایای اصلی پیوند کلیه موفق عبارتاند از:
- درجات بالاتری از جایگزینی عملکرد کلیوی و کیفت بهتر زندگی با انرژی بیشتر، بهرهوری و بنیه جسمانی بالاتر.
- رهایی از دیالیز: بیماران از عوارض، هزینه، اتلاف وقت و ناراحتیهای درمان دیالیزی دور میشوند.
- امید به زندگی طولانیتر: امید به زندگی بیماران پیوندی بالاتر از بیمارانی که تحت دیالیز هستند.
- رژیم کمتر و محدودیت کمتر مایعات
- کاهش هزینه: اگرچه هزینههای ابتدایی پیوند کلیه ممکن است بالا باشد اما هزینهها در مهر و مومهای دوم و سوم پس از پیوند و پس از آن کاهش خواهد یافت و معمولاً کمتر از هزینههای موردنیاز برای درمان دیالیز است.
- پیشرفتی در زندگی جنسی و شانس بیشتری در مورد پدر شدن برای مردان و حاملگی در زنان وجود دارد.
پیوند موفقیتآمیز کلیه بهترین گزینه درمانی در بیماران مبتلا به CKD-ESKD است زیرا یک زندگی تقریباً نرمال را ارائه میکند.
معایب پیوند کلیه چیست؟
پیوند کلیه مزایای متعددی دارد اما معایبی از این قرار نیز دارد:
- خطر اصلی پیوند کلیه فرایند جراحی تحت بیهوشی کامل است که خطرات بالقوهای هم در طول عمل و هم بعد از آن دارد.
- خطر رد پیوند: هیچ تضمین صددرصدی وجود ندارد که بدن پیوند کلیه را بپذیرد؛ اما با وجود داروهای بهتر و جدیدتر سرکوبکننده ایمنی، احتمال رد پیوند نسبت به گذشته کمتر است.
- مراقبت دقیق پزشکی: بیماران پیوندی به مصرف مرتب داروهای سرکوبکننده ایمنی تا زمانی که کلیههای اهداییشان فعال است نیاز خواهند داشت. قطع دارو، فراموش کردن یا عدم مصرف دوز کامل داروها، خطر نارسایی کلیه پیوند شده را به دلیل رد پیوند به دنبال خواهد داشت.
- خطرات مرتبط با داروهای سرکوبگر ایمنی: داروهایی که پاسخ ایمنی و رد پیوند را سرکوب میکنند ممکن است منجر به عفونتهای شدید شوند. مراقبت برای اجتناب از عفونتها و غربالگری گسترش برخی اشکال سرطان بخشی از مراقبتهای پس از پیوند هستند. این داروها عوارض جانبی چون فشارخون، کلسترول و قند بالا دارند.
- استرس. انتظار کشیدن برای اهداکننده کلیه پیش از پیوند، عدم قطعیت موفقیت پیوند (کلیه پیوندی ممکن است قادر به فعالیت نباشد) و ترس از دست رفتن عملکرد کلیه جدیداً پیوند شده بعد از پیوند استرسزا است.
- هزینه ابتدایی بالا.
پیوند کلیه در بیماران CKD مبتلا به AIDS، سرطان و دیگر بیماریهای حاد انجام نمیشود.
تداخلات موجود با پیوند کلیه چیست؟
پیوند کلیه در صورتی که بیمار دچار عوارض زیر باشد توصیه نمیشود:
- عفونت حاد فعال
- بدخیمی فعال یا درماننشده
- مشکلات حاد روانشناختی یا عقبماندگی ذهنی
- بیماری ناپایدار عروق کرونر قلب
- نارسایی مقاوم احتقانی قلبی
- بیماریهای حاد عروق محیطی
- آنتیبادی علیه کلیه اهدایی
- سایر مشکلات حاد پزشکی
محدودیت سنی برای گیرنده پیوند کلیه چه اندازه است؟
اگرچه هیچ قاعده ثابتی برای سن گیرنده پیوند کلیه وجود ندارد، معمولاً این پیوند برای افراد بین 5 تا 65 سال توصیه میشود.
منابع احتمالی برای پیوند کلیه چیست؟
سه منبع برای پیوند کلیه وجود دارد:
- اهداکنندگان زنده فامیل: نسبتهای خونی با گیرنده تا رتبه چهارم خویشاوندی
- اهداکنندگان زنده غیر فامیل: مثل دوستان، همسر یا خویشاوندان همسر
- اهداکنندگان متوفی: از قربانیان مرگ مغزی
چه کسی اهداکننده ایدهآل کلیه محسوب میشود؟
دوقلوی همسان یک اهداکننده ایدهال کلیه است که بیشترین شانس بقا را بعد از پیوند دارد.
کلیه اهداشده بهوسیله اعضای خانواده منتج به موفقترین پیوند کلیه میشود.
چه کسی میتواند اهداکننده کلیه باشد؟
یک فرد سالم با دو کلیه میتواند یکی از کلیههایش را اهدا کند، درصورتیکه گروه خونی، نوع بافت و تطابق بافتی (CROSSMATCH) بافتی با گیرنده سازگار باشند. در کل، دهنده باید سنینی بین 18 تا 65 سال داشته باشد.
گروه خونی چگونه اهداکننده کلیه را تعیین میکنند؟
سازگاری گروه خونی در پیوند کلیه KT مهم است. گیرنده و اهداکننده پیوند باید گروه خونی مشابه یا سازگار داشته باشند. درست مثل انتقال خون، اهداکنندهای با گروه خونی O یک اهداکننده «جهانی» در نظر گرفته میشود(به جدول زیر مراجعه شود).
گروه خونی گیرنده |
گروه خونی اهداکننده |
O |
O |
A |
A یا O |
B |
B یا O |
AB |
AB, A,B یا O |
چه کسی نمیتواند اهداکننده کلیه باشد؟
یک اهداکننده زنده باید کاملاً از نظر طبی و روانی معاینه شود تا اطمینان حاصل گردد که اهدای کلیه برای او بیخطر است. درصورتیکه فرد مبتلا به دیابت، سرطان، بیماری کلیه، HIV، فشارخون بالا، یا هرگونه بیماری پزشکی یا روانی جدی باشد نمیتواند کلیه اهدا کند.
عوامل بالقوه خطر برای اهداکنندگان زنده چیست؟
خطرات بالقوه برای اهداکنندگان کاملاً ارزیابی میشوند تا اطمینان حاصل شود که اهدای کلیه برای آنان بیخطر است. با یک کلیه، بیشتر اهداکنندگان میتوانند زندگی طبیعی داشته باشند. بعد از اهدای کلیه زندگی جنسی تحت تأثیر قرار نمیگیرد. زن میتواند بچهدار بشود و اهداکننده مرد میتواند پدر شود.
پیوند کلیه بیخطر است و زندگی بیماران مبتلا به CKD را حفظ میکند
پیوند کلیه بدون دیالیز انحصاری چیست؟
پیوند کلیه معمولاً بعد از دورهای درمان دیالیز انجام میشود. پیوند کلیه را میتواند پیش از شروع دیالیز نگهدارنده در زمانی انجام داد که عملکرد کلیوی کمتر از 20 میلیلیتر در هر دقیقه است. این عمل را پیوند کلیوی بدون دیالیز مینامند.
این فرم پیوند کلیه بهترین گزینه درمانی جایگزین عملکرد کلیوی است که مناسب بیمارانی در مرحله نهایی بیماری کلیوی ESKD است زیرا نه تنها جلوی خطرات، هزینههای زیاد و مشکلات دیالیز را میگیرد بلکه بقای پیوندی بهتری نسبت به پیوند انجامشده بعد از شروع دیالیز دارد. به دلیل منافع پیوند کلیه در صورت وجود اهداکننده به افراد قویاً توصیه میشود که پیوند پیش از دیالیز را در ESKD در نظر داشته باشند.
جراحی پیوند پیوند کلیه چگونه انجام میشود؟
- پیش از جراحی، ارزیابی پزشکی، روانشناسی و اجتماعی برای اطمینان از تناسب و بیخطر بودن پیوند هم برای گیرنده و هم برای اهداکننده (در پیوند کلیه از اهداکننده زنده) انجام میشود. همچنین آزمایشها مناسب بودن گروه خونی و تطابق HLA و تطابق متقاطع بافتی را تضمین میکنند.
- پیوند کلیه کار گروهی نفرولوژیست، جراح پیوند، پاتولوژیست، متخصص بیهوشی و گروه حمایتی (متخصص قلب، متخصص غدد درونریز و ...) و گروه پرستاری بعلاوه هماهنگکنندههای پیوند است.
- بعد از تشریح کامل فرایند، قرائت دقیق فرم رضایتنامه، رضایت هر دو طرف اهداکننده (در صورت زندهبودن) و پذیرنده تأمین میشود.
در پیوند کلیه، کلیه در قسمتهای پایینی شکم گیرنده بدون آسیب زدن به کلیههای قبلی انجام میشود.
- در اهداکننده زنده جراحی پیوند، هم گیرنده و هم پذیرنده همزمان جراحی میشوند
- این جراحی مهم حدود 3 تا 5 ساعت زمان میبرد و تحت بیهوشی عمومی انجام میشود
- در جراحی پیوند با اهداکننده زنده، با استفاده از جراحی باز یا لاپاروسکوپی معمولاً کلیه سمت چپ از بدن اهداکننده برداشته میشود. بعد از برداشتن کلیه، کلیه با محلول سرد مخصوصی شسته میشود و متعاقباً در قسمت پایینی سمت راست بخش (پلویس) شکم پذیرنده قرار داده میشود.
- در بیشتر موارد، کلیههای قدیمی پذیرنده برداشته نمیشوند.
- وقتیکه منشأ کلیه یک اهداکننده زنده است، کلیه پیوندی معمولاً بلافاصله شروع به کار کردن میکند؛ اما وقتیکه منشأ کلیه از بدن فرد متوفی است، ممکن است چند روز طول بکشد تا کلیه پیوند شده شروع به عملکرد بکند. گیرنده با کلیههای پیوندی که تأخیر عملکرد دارند نیازمند دیالیز است تا اینکه عملکرد کلیه پیوندی به حد کافی برسد.
- بعد از پیوند، نفرولوژیست بر مراقبتهای پزشکی مربوط به گیرنده نظارت و کنترل میکند. اهداکنندههای زنده نیز باید در مورد تمامی مضامین مربوط بهسلامتی بهصورت منظم غربالگری و نظارت شوند.
مراقبت بعد از پیوند عوارض احتمالی بعد از پیوند چیست؟
عوارض احتمالی بعد از پیوند شامل رد پیوند، عفونت، عوارض جانبی پزشکی و مشکلات پس از عمل میشوند. عمدهترین ملاحظات مربوط به مراقبتهای پس از پیوند عبارتاند از:
مراقبتهای پزشکی پس از پیوند و پس زدن کلیه
تفاوتهای مدیریت پس از جراحی پیوند کلیه با دیگر جراحیهای متداول چیست؟
در بیشتر جراحیها، مراقبتهای پزشکی بعد از جراحی به مدت 10 -7 روز ضروری هستند؛ اما بعد از پیوند کلیه مراقبتهای پزشکی و دارویی در تمام طول عمر بیمار ضروری است و این مراقبتها باید بهدقت انجام شوند.
پس زدن کلیه چیست؟
سیستم ایمنی بدن بهمنظور شناخت و تخریب پروتئینهای خارجی و آنتیژنهایی مانند باکتریها و ویروسهای مضر طراحیشده است. وقتیکه سیستم ایمنی پذیرنده تشخیص میدهد که پیوند کلیه «خودی» نیست، به کلیه پیوندی حمله میکند و تلاش میکند تا آن را تخریب کند.
این حمله توسط سیستم دفاعی طبیعی بدن به کلیه پیوندی بهعنوان پس زدن پیوند شناخته میشود. پس زدن پیوند زمانی رخ میدهد که کلیه پیوندی بهوسیله بدن فرد پذیرنده، پذیرفته نمیشود.
بیشتر عوارض پس از پیوند عبارتاند از پس زدن پیوند، عفونت و عوارض جانبی داروها.
چه زمانی پس زدن پیوند رخ میدهد و تأثیرات آن چیست؟
پس زدن پیوند در هرزمانی پس از انجام پیوند میتواند رخ بدهد، رایجترین زمان آن شش ماه اول است. شدت پس زدن پیوند در هر بیمار متفاوت است. بیشتر پس زدنها خفیف هستند و بهسادگی توسط درمان با داروهای مناسب سرکوبگر ایمنی درمان میشوند؛ اما در معدودی از بیماران پس زدن پیوند میتواند شدید باشد و به درمان پاسخ ندهد و درنهایت کلیه را تخریب کند.
چه داروهایی باید برای جلوگیری از پس زدن پیوند توسط بیمار مصرف شوند؟
- به دلیل وجود سیستم ایمنی، همواره خطر پس زدن کلیه پیوندی وجود دارد.
- در صورت سرکوب سیستم ایمنی بدن خطر پس زدن پیوند کاهش مییابد؛ اما بیمار مستعد عفونتهای تهدیدکننده زندگی هستند.
- داروهای خاصی بعد از پیوند کلیه برای تغییر سیستم گزینشی سیستم ایمنی و پیشگیری از پس زدن پیوند برای بیماران داده میشود اما توانایی بیمار برای نبرد علیه عفونتها را مختل میکند. چنین داروهای خاصی بهعنوان داروهای سرکوبگر ایمنی نامیده میشوند.
در حال حاضر، رایجترین داروهای سرکوبگر ایمنی مورداستفاده عبارتاند از تاکرولیموس/ سیکلوسپورین، مایکوفنولات موفتیل (MMF)، سیرولیموس/ اورولیموس و پردنیزولون.
بیمار تا چه مدت پس از پیوند کلیه باید داروهای سرکوبگر ایمنی را مصرف کند؟
داروهای سرکوبگر ایمنی باید در سرتاسر زندگی تا زمانی که کلیه پیوندی فعال است، مصرف شوند. در دوره بلافاصله پس از پیوند، داروهای متعددی تجویز میشوند اما تعداد و دوز این داروها بهتدریج در طول زمان کاهش مییابد.
بعد از پیوند کلیه دارودرمانی در طول حیات برای پیشگیری از پس زدن کلیه ضروری است.
آیا بیمار بعد از پیوند کلیه به داروی دیگری نیاز دارد؟
بله. بعد از پیوند کلیه علاوه بر داروهای سرکوبگر ایمنی، داروهای ضد فشارخون، کلسیم و داروهای لازم برای درمان یا پیشگیری از عفونتها و داروهای ضد زخمهای گوارشی باید تجویز شوند.
عوارض جانبی رایج داروهای سرکوبگر ایمنی چیست؟
عوارض جانبی رایج داروهای سرکوبگر ایمنی در جدول زیر خلاصه میشوند.
عوارض جانبی رایج |
داروها |
افزایش وزن، فشارخون بالا، عوارض گوارشی، افزایش اشتها، افزایش خطر دیابت، پوکی استخوان، آبمروارید |
پردنیزولون |
فشارخون بالا، لرزش خفیف، پرمویی، تورم لثه، افزایش خطر دیابت، آسیب کلیوی |
سیکلوسپورین |
سرکوب مغز استخوان، افزایش خطر عفونت |
آزاتیوپرین |
درد شکم، تهوع، اسهال و استفراغ |
مایکوفنولات |
فشارخون بالا، دیابت، لرزش، سردرد، آسیب کلیوی |
تاکرولیموس |
فشارخون بالا، کاهش تعداد گلبولهای خون، اسهال، جوش، درد مفاصل، افزایش کلسترول، تری گلیسیرید |
سیرولیموس، اورولیموس |
اگر یک کلیه پیوندی عمل نکند شروع دیالیز و پیوند ثانویه دو گزینه درمانی هستند
در صورت عدم عملکرد کلیه پیوندی چه اتفاقی میافتد؟
وقتیکه کلیه پیوندی عمل نکند بیمار ممکن است تحت پیوند ثانویه یا دیالیز قرار بگیرد.
احتیاطهای پس از پیوند کلیه
پیوند کلیه موفق زندگی مستقل، جدید، طبیعی، سلامت را تأمین میکند؛ اما گیرنده باید یک زندگی منظم داشته باشند و احتیاطهای لازم برای محافظت از کلیه پیوندی و پیشگیری از عفونتها را داشته باشد. بیمار باید سازگار باشد و داروهای تجویزشده را بهصورت منظم و بدون توقف مصرف کند.
دستورالعملهای کلی برای سالم نگهداشتن کلیه پیوندی
- هرگز مصرف دارو را متوقف نکنید یا دوز آن را تغییر ندهید. به خاطر بسپرید که بینظمی، تغییر یا قطع مصرف دارو برخی از رایجترین دلایل شکست پیوند هستند.
- همیشه لیستی از داروها را نگهدارید و مقدار کافی از دارو را در منزل داشته باشید. از داروهای بدون نسخه یا درمانهای گیاهی استفاده نکنید.
- فشارخون، حجم ادرار، وزن و قند خون (درصورتیکه توسط دکتر توصیه شود) را مرتباً چک کنید.
- آزمایشهای خون را تنها در داروخانههای معتبر انجام دهید. اگر گزارش آزمایشها رضایتبخش نباشد، بجای تعویض آزمایشگاه بهتر است که در اولین فرصت با پزشکتان مشورت کنید.
- در زمان اورژانس، اگر نیاز به مشورت با پزشکی دارید که از وضعیت شما اطلاعی ندارد، بلافاصله به او اطلاع دهید که شما یک گیرنده پیوند هستید و مختصر درباره داروها به او توضیح دهید.
- محدودیتهای غذایی اندکی بعد از پیوند وجود دارد. غذاها باید مرتب مصرف شود. فرد باید رژیمی متعادل با کالری کافی و پروتئین را به صورتی که تجویز میشود، داشته باشد. غذاهای کمنمک، قند و چربی و پر فیبر را برای پرهیز از افزایش وزن مصرف کنید.
کلیدهای موفقیت در دوره پس از عمل نظم، احتیاط و مراقبت دقیق است
- دریافت آب باید برای پرهیز از دهیدراسیون، کافی باشد. ممکن است بیماران نیازمند 3 لیتر آب در شبانهروز باشند.
- مرتب ورزش کنید و وزنتان را کنترل کنید. از فعالیتهای سنگین ورزشی و تماسی مثل بوکس، فوتبال و ... پرهیز کنید.
- فعالیتهای جنسی بیخطر را میتوان از حدود دو ماه بعد از عمل، با مشورت دکتر ادامه داد.
- از سیگار کشیدن و مصرف الکل پرهیز کنید.
- از مکانهای شلوغ مثل سینما، مراکز خرید، وسایل حملونقل عمومی و افرادی که مبتلا به عفونت هستند پرهیز کنید.
- همیشه در مکانهای عمومی و مکانهای پرخطری چون ساختمانسازیها و محیطهای پر گردوغبار، محل حفاری، غارها، مراکز مراقبت از حیوانات مزرعه، باغ و ... از ماسک استفاده کنید.
- آب جوشیده تصفیهشده مصرف کنید.
- غذاهای تازه خانگی مصرف کنید که در ظروف تمیز پختهشدهاند. از خوردن غذاهایی که بیرون از خانه پختهشدهاند یا خام هستند، غذاهای نپخته پرهیز کنید. از مصرف میوهها و سبزیها خام در سهماهه اول بعد از پیوند پرهیز کنید.
- نظافت را در خانه رعایت کنید.
- با دو بار مسواک زدن در روز از دندانهایتان بهخوبی مراقبت کنید.
- از هیچ بریدگی، خراش یا زخمی غفلت نکنید. بهسرعت زخمها را با آب و صابون تمیز کنید و روی آنها را با پوشش تمیز بپوشانید.
بهسرعت با پزشک مشورت کنید و هر مشکل جدید یا غیرمعمولی را که در محافظت از کلیه خطرناک است، درمان کنید
با پزشک یا کلینیک پیوند در صورت بروز مشکلات زیر مشورت کنید:
- تب بالای 100 فارینهایت یا 8/37 درجه سانتیگراد و علائم سرماخوردگی مثل لرز، درد بدن یا سردرد مداوم.
- درد یا قرمزی روی کلیه یا اطراف کلیه پیوند شده.
- کاهش قابلتوجه در میزان دفع ادرار، احتباس مایعات (تورم) یا افزایش وزن سریع (بیش از 1 کیلوگرم در روز).
- خون در ادرار یا سوزش ادرار.
- سرفه، تنگی نفس، تهوع و اسهال.
- توسعه هر علامت جدید یا غیرمعمول.
- بهسرعت با پزشک تماس بگیرید هر مشکل جدید یا غیرمعمولی که در محافظت از کلیهها خطرساز است را بهسرعت درمان کنید.
چرا تنها معدودی از بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی قادر به دریافت پیوند کلیه هستند؟
پیوند کلیه کارآمدترین و بهترین درمان گزینه درمانی برای بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی مزمن- مرحله آخر نارسایی کلیوی است. تعداد زیادی بیمار وجود دارد که نیازمند پیوند کلیه است یا آرزوی پیوند دارد. سه دلیل مهم برای محدودیت امکانپذیر بودن پیوند برای همگان وجود دارد.
1- موجود نبودن پیوند: تنها معدودی بیمار شانس دریافت کلیه را از افراد اهداکننده زنده (فامیل یا غیر فامیل) یا متوفی دارند. مشکلات عمده محدودیت وجود اهداکنندگان زنده و لیست طولانی انتظار برای اهداکننده متوفی است.
2- هزینه: هزینه جراحی پیوند و داروهای بعد از پیوند در طول عمر بسیار بالا است. این امر مانعی بزرگ برای تعداد زیادی از بیماران در کشورهای درحالتوسعه است.
3- فقدان تسهیلات: در بسیاری از کشورهای درحالتوسعه، تسهیلات پیوند کلیه بهآسانی فراهم نمیشوند و در دسترس قرار نمیگیرند.
نادر بودن اهداکنندگان کلیه مانع اصلی است که بیماران را از مزایای پیوند محروم میکند
یوند کلیه از فرد متوفی پیوند کلیه از فرد متوفی چیست؟
پیوند کلیه از فرد متوفی شامل پیوند یک کلیه سالم از بیماری که دچار «مرگ مغزی» شده است به بیماری مبتلا با CKD است. کلیه از فرد متوفی از فردی گرفته میشود که «مرگ مغزی» در وی آشکار است و خانوادهاش خواستار اهدای اعضای بدن وی به فرد دیگر هستند و یا خود فرد قبل از فوتش چنین وصیتی داشته است.
چرا پیوند کلیه از فرد متوفی ضروری است؟
به دلیل کمبود اهداکنندگان زنده، بسیاری از بیماران مبتلا به CKD، نیاز شدید به پیوند دارند ولی باید به دیالیز ادامه دهند. تنها امید چنین بیمارانی دریافت کلیه از اهداکنندگان متوفی است. شریفترین خدمت انسانی این است که بتواند زندگی سایر افراد را از طریق اهدای عضو نجات بدهد. همچنین یک پیوند کلیه از فرد متوفی به حذف تجارت اعضای بدن بهصورت غیرقانونی و انجام اخلاقیترین شکل اهدای عضو کمک میکند.
مرگ مغزی چیست؟
«مرگ مغزی» عبارت از توقف کامل و برگشتناپذیر کل عملکرد مغزی است که منجر به مرگ میشود. تشخیص «مرگ مغزی» در بیماران بستری در بیمارستانهایی که با کمک دستگاه تنفس میکنند توسط پزشکان انجام میشود.
قوانین مربوط به تشخیص مرگ مغزی عبارتاند از:
1- بیمار باید در حالت کما باشد و علت کما (مثال ضربه به سر، خونریزی مغزی و ...) شدیداً از طریق سابقه، بررسی بالینی، آزمایشها و تکنیکهای تصویربرداری تائید شده باشد. مصرف بعضی داروهای خاص (خوابآورها، ضد تشنجها، شل کننده عضلات، ضدافسردگیها، مخدرها) برخی بیماریهای متابولیک و غددی میتواند منجر به حالتی از بیهوشی شود که کاملاً شبیه کما باشد؛ بنابراین چنین دلایلی را باید پیش از تائید تشخیص مرگ مغزی بررسی کرد. پزشک باید فشارخون، دمای پایین بدن و اکسیژن پایین بدن را پیش از گذاشتن تشخیص مرگ مغزی تصحیح کند
2- تداوم کمای عمیق با وجود درمان صحیح توسط متخصصین در دوره زمانی کافی تا بتوان نتیجه گرفت که احتمالی برای بهبودی و بازگشت به حیات وجود ندارد.
3- بیمار بدون دستگاه قادر به تنفس نیست.
4- تنفس، فشارخون و گردش خون توسط دستگاه انجام میشود.
در مرگ مغزی آسیب برگشتناپذیر است و هیچ شانسی برای بهبودی بهوسیله دارو یا جراحی وجود ندارد
تفاوت بین مرگ مغزی و بیهوشی چیست؟
بیمار بیهوش میتواند به حمایت دستگاه تنفس نیاز داشته باشد یا نداشته باشد و احتمالاً بعد از درمان مناسب بهبودی مییابد. در بیماران مبتلا به «مرگ مغزی» آسیب مغزی شدید و غیرقابلبرگشت است و علیرغم درمانهای پزشکی و جراحی احتمال بهبودی وجود ندارد. در بیمار مبتلا به «مرگ مغزی» بهمحض خاموش شدن دستگاه تنفس، تنفس متوقف میشود و ضربان قلب از کار میافتد. به خاطر سپردن این نکته مهم است که این بیمار به لحاظ قانونی از قبل مرده اعلامشده است و برداشتن دستگاه موجب مرگ او نیست. بیماران مبتلا به «مرگ مغزی» نمیتوانند بدون حمایت قطعی دستگاه زنده بمانند، زیرا قلب آنها نیز خیلی زود از کار میافتد.
در مرگ مغزی تنفس و گردش خون بهصورت مصنوعی بعد از مرگ فرد انجام میشود
آیا احتمال اهدای کلیه بعد از مرگ وجود دارد؟
خیر. مرگ بعد از توقف برگشتناپذیر ضربان قلب و تنفس صورت میگیرد و حالتی دائمی است. همچون اهدای قرنیه، خونرسانی به کلیه نیز متوقف میشود که منجر به آسیب شدید و برگشتناپذیر به کلیه میگردد و مانع استفاده از آن بهعنوان کلیه پیوندی میشود.
علل رایج «مرگ مغزی» چیست؟
علل رایج مرگ مغزی عبارتاند از ضربهمغزی (مثلاً، سقوط یا تصادف)، خونریزی مغزی، تومور مغزی و انفارکتوس مغزی
«مرگ مغزی» چه زمانی و چگونه تشخیص داده میشود؟ چه کسی «مرگ مغزی» را تشخیص میدهد؟
وقتیکه یک بیمار در حالت کما بهوسیله دستگاه و دیگر دستگاههای حمایتی برای مدتی کافی زنده نگهداشته میشود و هیچ نشانهای از پیشرفت بالینی و بررسی سیستم عصبی در او به چشم نمیخورد، احتمال «مرگ مغزی» متصور میشود. تشخیص مرگ مغزی بهوسیله گروهی از پزشکان که در پیوند کلیه دخالتی ندارند صورت میگیرد. این گروه شامل پزشک اصلی و متخصص یا جراح مغز و اعصاب است که بعد از بررسیهای مستقل روی بیمار، «مرگ مغزی» را اعلام میکنند. از طریق بررسی بالینی مشروح، آزمایشهای مختلف، نوار مغزی مخصوص و دیگر بررسیهای لازم، تمامی احتمالات مربوط به بهبود آسیب مغزی بررسی میشوند. وقتیکه هیچ شانسی از بهبودی تائید نشود، «مرگ مغزی» اعلام میشود.
تداخلات با اهدای کلیه از جانب بیمار مبتلا به «مرگ مغزی» چیست؟
تحت شرایط زیر کلیه را نمیتوان از فرد دچار مرگ مغزی دریافت کرد.
1- بیمار مبتلا به عفونت فعال.
2- بیمار مبتلا به HIV یا هپاتیت B یا C
3- بیماری که مدتهاست فشارخون، دیابت، بیماری کلیوی یا نارسایی کلیوی داشته است.
4- بیمار سرطانی (جز تومور مغزی)
یک اهداکننده متوفی با اهدای هریک از کلیههایش میتواند زندگی دو بیمار مبتلا به CKD را نجات دهد
چه ارگانهای دیگری را میتوان از اهداکنندگان متوفی دریافت کرد؟
اهداکنندگان متوفی میتوانند هر دو کلیهشان را اهدا کنند و زندگی دو بیمار را نجات دهند. علاوه بر کلیهها، اندامهای دیگری چون چشم، قلب، کبد، پوست، پانکراس و ...هم قابل پیوند هستند.
گروه پیوند کلیه متشکل از چه افرادی است؟
در پیوند کلیه از فرد متوفی کار گروهی مناسب لازم است. گروه شامل این افراد میشود:
- اقوام فرد متوفی اهداکننده کلیه برای اخذ رضایت قانونی.
- پزشک مسئول بیمار اهداکننده.
- هماهنگکننده پیوند که به اقوام بیمار توضیحات لازم را در مورد اهدای کلیه بدهد.
- متخصص مغز و اعصاب که مرگ مغزی را تشخیص میدهد.
- نفرولوژیست، اورولوژیست، جراح و گروه پیوند.
پیوند کلیه از فرد متوفی چگونه انجام میشود؟
ویژگیهای ضروری پیوند کلیه از فرد متوفی عبارتاند از:
- تشخیص مناسب مرگ مغزی ضروری است.
- سلامت اهداکننده کلیه باید تائید شود و اهداکننده نباید هیچ بیماری سیستمیکی داشته باشد که با اهدای عضو تداخلی داشته باشد.
- رضایت اهداکننده باید توسط اقوامش یا فردی که به لحاظ قانونی این اختیار را دارد کسب شود.
- اهداکننده تا زمانی که هر دو کلیه از بدنش برداشته شوند توسط دستگاه تنفس میکند و ضربان قلب و فشارخون او توسط دستگاه تأمین میشوند.
بعد از پیوند کلیه بیمار از زندگی طبیعی و فعال لذت میبرد.
- کلیه بعد از برداشته شدن، با یک مایع سرد مخصوص به شکلی صحیح فراوری میشود و در یخ نگهداری میشود.
- یک فرد متوفی میتواند هر دو کلیه خود را اهدا کند، بنابراین دو گیرنده میتوانند هدیه حیات را دریافت کنند.
- گیرندههای مناسب از لیست انتظار بیماران به دنبال پروتوکلی مبتنی بر گروه خونی، تطابق HLA و سازگاری تطابق متقاطع بافتی انتخاب میشوند.
- نتایج بهتر زمانی محقق میشوند که کلیههای برداشتهشده بهسرعت پیوند شوند. در حالت ایدئال کلیهها باید ظرف 24 ساعت از برداشته شدن پیوند شوند. فراتر از این محدوده زمانی، ممکن است دیگر کلیهها برای پیوند در حالت زنده قرار نداشته باشند.
- فرایند جراحی روی گیرنده برای اهداکننده کلیه زنده و متوفی یکسان است.
- در طول دوره زمانی بین برداشت و پیوند، کلیه اهدایی ممکن است به دلیل فقدان اکسیژن، فقدان خونرسانی و مواجهه با سرما در محل ذخیرهسازی در یخ، کمی آسیب ببیند. به دلیل چنین آسیبهایی، کلیه ممکن است بلافاصله بعد از پیوند قادر به فعالیت نباشد و تا مدتزمان کوتاهی بعد از پیوند شاید انجام دیالیز در حین انتظار برای بهبودی کلیه اهداکننده و کسب مجدد عملکرد ضروری باشد.
آیا هیچ مبلغی به خانواده فرد اهداکننده پرداخت میشود؟
خیر. دادن شانس زندگی به انسانی دیگر، هدیهای است که نمیتوان برای آن ارزشی متصور شد. خانواده اهداکننده یا خود اهداکننده با اهدای عضو نباید انتظار دریافت مبلغی را به ازای کلیه اهداشده داشته باشند و گیرنده نیز نیازی نیست مبلغی پرداخت کند. شادی و رضایتمندی از این حرکت انسانی باید پاداشی کافی برای اهداکننده یا خانواده وی باشد.
اهدای عضو یک اقدام معنوی است. چه چیزی میتواند مقدستر از حیات بخشیدن باشد؟