19. የኩላሊት ጠጠር ህመም

የጠጠር ህመምን እንዴት እንከላከላለን?

የጠጠር ህመም ከ50-70 በመቶ የሚሆኑ ሰዎች ላይ ተመልሶ ይፈጠራል። ጥሩ የመከላከያ መንገዶችን መጠቀም ይህንን ዕድል ወደ 10 በመቶ ያክል ወይም ከዛ በታች ዝቅ ያደርገዋል። ስለዚህም ሁሉም ጠጠር ህመም ያለባቸው ሰዎች የሚከተሉትን መከላከያ መንገዶች እንዲከተሉ ይመከራል።

በአጠቃላይ

1. ውሃ አብዝቶ መጠጣት

• ከ 12-14 ብርጭቆ ወይም ከ3 ሊትር በላይ ውሃ መጠጣት
• ውሃው የተገኘበት ቦታ እንደ መጠኑ አስተዋፅዖ የለውም
• የሚወስዱት ውሃ መጠን በቂ መሆኑን ለማወቅ በቀን ከ2-2.5 ሊትር ሽንት መሽናትዎን ያረጋግጡ
• ውሃ በዛ ያለው ሽንት ጠጠር እንዳይፈጠር የሚያደርግ ሲሆን በጣም ቢጫ ከሆነ ግን በቂ ውሃ አለመውስድዎን ያመላክታል
• ከምግብ በኋላ እና ከመተኛትዎ በፊት 2 ብርጭቆ ውሃ ከእንቅልፍ ሲነሱ ደግሞ 1 ብርጭቆ ውሃ መጠጣት ልምድ ያድርጉ፤ ለሊት ለመሽናት ደጋ ግመው የሚነሱ ከሆነ ቀንና ማታ በቂ ውሃ እንደወሰዱ ማመላከቻ ነው።
• የአካል ብቃት እንቅስቃሴና አድካሚ ስራ የሚሰሩ ከሆነ በላብ የሚወገደ ውን ውሃ ፈሳሽ በመውሰድ መተካት ተገቢ ነው፤
• የሩዝ ውሃ እና የፍራፍሬ ጁሶችን በብዛት መውሰድ ለመከላከል ጥሩ መንገድ ነው።
• ያስታውሱ: ከሚወስዷቸው ፈሳሾች ቢያንስ 50 በመቶ ውሃ መሆኑን ያረጋ ግጡ፤ ከ ፖም ፣ ክራንቤሪ እና ግሬን ፍሩት የሚሰሩ ጭማቂዎች እና ከቸኮ ሌትናስኳር ማጣፈጫዎች እና አልኮል መጠጦች ራስዎን ያርቁ

2. ከጨው መቆጠብ: ጨው በሽንት የሚወደውን የካልሲየም መጠን የመጨመር ተግባር አለው ስለዚህም በቀን ውስጥ ከ 6ግራም የበለጠ ጨው መጠቀም አይመከርም

3. ከእንስሳት ተዋፅዖ መራቅ: እንደ ዶሮስጋ ፣ አሣና እንቁላል ያሉ ምግቦች የዩሪክ አሲድ ጠጠሮች እንዲፈጠሩ አስተዋፅኦ ያደርጋሉ

4. የተመጣጠነ ምግብ: እንደ ሙዝ፣ አናናስ ናብርቱካን ያሉ ፍራፍሬዎች እነ ካሮት እና ቃሪያ ያሉ አትክልቶች እንደገብስ እና አጃ ካሉ ጥሬዎች ጋር መመገብ እንዲሁም የስንዴ ዳቦ፣ ከፓስታና ስኳር መራቅ ተገቢ ነው

5. ቫይታሚን ሲ በቀን ከ 1000 ሚግ በላይ አለመውሰድ፣ ማታ ከባድ ምግብ አለመመገብ እና ውፍረት መቀነስ ሌሎች መንገዶች ናቸው ካልሲየም ጠጠር ለመከላከል፡ ካልሲየም መድሀኒት እና የወተት ተዋፅኦ አለመጠቀም፣ ካልሲየም መድሀኒት መውሰድ አስፈላጊ ከሆነ ከምግብ ጋር መውሰድ፣ ታይዛይድ መድሀኒት ካልሲየም በሽንት እንዳይወጣ በማድረግ ጠጠር እንዳይፈጠር ይከላከላሉ

አክሳሌት ጠጠር ለመከላከል: አረንጓዴ አትክልቶች ፣ ቀይስር እና ስኳር ድንች፣ እንጀራ፣ ፖም ፣ ወይን፣ ለውዝ ፣ ቃሪያ፣ ማርማላታ ፣ ቸኮሌት አኩሪ አተር እና ካካዋ አለመጠቀም

ዩሪክ አሲድ ጠጠር ለመከላከል: አልኮል፣ የእንስሳት ስጋ እና የእንስሳት ተዋፅዖ፣ ምስር፣ ባቄላ፣ እንጉዳይ፣ ቆስጣ፣ ጥቅል ጎመን፣ አይስክሬምፕ የተጠባበሱ ምግቦችን አለመመገብ፤ ቆሪጥ አሲድን የሚቀንሱ እንደ አሉፒዩሪኖል ያሉ መድሀኒቶችን መጠቀም፤ ፖታሲየም ሲትሬት ሽንትን ቤዛማ ስለሚያደርግ የመከካከል ባህርይ አለው። በተጨማሪ ውፍረትን መቀነስ ሽንት ከመጠን ያለፈ አሲዳማነት እንዳይኖረው ስለማያደርግ ጠቀሜታ ይኖረዋል

ህክምና

ጠጠር የሚታከምበት መንገድ እንደቦታው ፣ መጠኑ ፣ ምልክቶቹና የተሰራበት ውሁድ ይለያያል። በአጠቃላይ ሁለት ዋና ዋና መንገዶት አሉ። እነዚህም ቀዶ ጥገና ሳንጠቀም የምናረገው ህክምና እና በቀዶ ጥገና ናቸው።

1. ቀዶ ጥገና የማያስፈልገው

ከ 5 ሚሜ በታች የሆኑ ጠጠሮች ምልክታቸው ከጀመረ ከ 3-6 ሳምንታት በራሳቸው በሽንት ይወገዳሉ። በዚህ ጊዜ ሀኪሙ በዋነኝነት ምልክቶቹ እና ጠጠሮቹ ከታካሚው ያለ ቀዶ ጥገና እንዲወገዱ ማድረግ ይሆናል።

አጣዳፊ ህመም ያለዉ ታካሚ በጡንቻ ወይም በደም ስር የሚሰጥ ማስታገሻ (NSAIDs) ሊያስፈልጉት ይችላል። ቀላል ህመም ከሆነ የሚዋጡ ማስታገሻዎች በቂ ናቸው።

ውሃ አብዝቶ መጠጣት ህመም ሊያባብስ ስለሚችል ሁኔታውን መከታተልና ህመም በማይኖርበት ጊዜ ከ2 እስከ 3 ሊትር መጠጣት ተገቢነው። ማቅለሽለሽ፣ ማስመለስና ትኩሳት ሲኖር በደም ስር ፍሳሽ መስጠት ያስፈልጋል። ጠጠሩ በተወገዳ ጊዜ እንደ ማጥለያ አይነት ዕቃ በመጠቀም ወስዶ ማስመርመር ያስፈልጋል።

በላይኛው የሽንት ማስተላለፊያ ቱቦ ውስጥ የሚገኙ ጠጠሮች ከፍተኛ ህመም ሊፈጥሩ ስለሚችሉ፤ ቱቦው እንዳይጨመቅ የሚያደረጉ መድሀኒቶች መጠቀም ሊያስፈልግ ይችላል። ተጓዳኝ ትኩሣት፣ ማቅለሽለሽ እና ማስመለስ ካለ ተገቢ እርምጃ መውሰድ ይገባል።

2. ቀዶ ጥገና የሚያስፈልገው መቼ ነዉ

የህክምና ባለሙያዉ፤ በዋነኝነት አራት የቀዶ ጥገና አይነቶች ሊጠቀም ይችላል። ለታካሚው የሚያስፈልገው የቱ እንደሆነም የሚወሰነው በሀኪሙ አማካኝነት ነው። የቀዶ ጥገና አይነቶቹ ኤክስትራ ኮርፖሪያል ሾክ ዌቭሊቶትሪፕሲ፣ ፐርኩታኒየስ ኔፍሮሊቶትራፕሲ ፣ ዩሬተሮስኮፕና ክፍት ቀዶ ጥገና ናቸው።

ቀዶ ጥገና በቂ ጊዜ ተሰጥቷቸው በራሳቸው ያልተወገዱ ጠጠሮችን ፣ ከ 6 ሚሜ በላይ የሆኑ ጠጠሮችን፣ የሽንት ፍሰትን የሚዘጉ ጠጠሮችን እና በተደጋጋሚ ኢንፌክሽን የሚፈጥሩ ጠጢሮችን ለማስወገድ ያስፈልጋል።

የኩላሊት መዳኮም ከታየ አስቸኳይ ቀዶ ጥገና ማድረግ ሊያስፈልግ ይችላል?

ሀ. ኤክስትራ ኮርፖሪያል ሾክ ዌቭሊቶትሪፕሲ

ይህ መንገድ መጠናቸው ከ 1.5 ሳሜ በታች የሆኑ ወይም በላይኛው የሽንት ማስተላለፊያ ቱቦ ያሉ ጠጠሮችን ሰውነት ላይ ምንም አይነት መከፈት ሳይኖር በጣም ብዙ ሞገዶችን ከማሽን በመልቀቅ ብቻ ጠጠሮቹን ወደ ትንንሽ ጠጠሮች በመፈረካከስ በሽንት እንዲወገዱ ለማድረግ የሚረዳ የህክምና ዘዴ ነው። ታካሚው ይህንን መንገድ ከተጠቀመ በኋላ የላይኛው ቱቦ እንዳይዘጋ ከተፈራ ስቴንት ሊደረግለት ይችላል። ከዚህ ህክምና በኋላ ፈሳሽ አብዝቶ መውሰድ ትንንሽ የሆኑት ጠጠሮች እንዲወገዱ ይራዳል። ደም የቀላቀለ ሽንት ፣ የሽንት ቧንቧ ኢንፌክሽን፣ የጠጠር ጨርሶ አለመፈረካከስና አለመወገድ ፣ የኩላሊት መጎዳትና የደም ግፊት መጨመር ሊያመጣቸው ከሚችላቸው የጎንዮሽ ጉዳቶች የሚጠቀሱ ሲሆኑ በአጠቃላይ ህክምናው እምብዛም አስጊ አይደለም። ይልቁኑም፤ ሆስፒታል መተኛት፣ ሠመመን እና ሰውነት መክፈት ስለማያስፈልገው እንዲሁም ህመም ብዙም ስለማይፈጥር ለሁሉም ዕድሜ ሠዎች የሚሆን ህክምና ነው።

የሰውነት ክብደታቸው ትልቅ ለሆኑና የጠጠር መጠናቸው ከ1.5 ሣሜ የሚያልፍ ሰዎች ፣ ነፍሰጡር ሴቶች፣ ኢንፌክሽን የተከሰተባቸዉ ሠዎች፣ የደም ግፊታቸው ከቁጥጥር ዉጪ የሆኑ ሰዎች፣ የመድማት ችግር ያለባቸው ሠዎች እንዲሁም፤ የጠጠሩ ቦታ ወደ ፈኛ የተጠጋና ከፈኛ በታች ለሆኑ ሰዎች የሚመከር መንገድ አይደለም። ህክምናውን ያደረጉ ታካሚዎች ክትትል እና መከላከያ መንገዶችን በሚገባ መተግበር ይጠበቅባቸዋል።

ለ. ፐርኩታኒየስ ኔፍሮሊቶትራፕሲ

ይህን መንገድ ከ1.5 ሣሜ ለሚበልጡና በኩላሊት እንዲሁም በዩሬተር ለሚገኙ ጠጠሮች መጠቀም ይቻላል። የህክምና ባለሙያዎች ብዙዉን ጊዜ ሌሎች የህክምና አማራጮች ዉጤታማ ሳይሆኑ ሲቀሩ የሚወስዱት መንገድ ነው።

በዚህ መንገድ ኣጠቃላይ ማደንዘዣ ከተሰጠ በኋላ ሃኪሙ በተካሚው ጀርባ ላይ ትንሽ ቀዳዳ ካበጀ በኋላ ከቆዳ እስከ ኩላሊት የሚደርስ ቱቦ በአልትራሳውንድ እየታገዘ ይሰራል። ከዚያም ኔፍሮስኮፕ የተባለ ዕቃ አስገብቶ ጠጠሩን ያወጣዋል። ትልልቅ ጠጠሮች ሲሆኑ በድምፅ ሞገዶች ከተፈረካከሡ በኋላ ጠጠሮቹን የማውጣት ስራ ሊሰራ ይችላል። ይሄ ኔፍሮሊቶትሪፕሲ ይባላል።

መድማት፣ ኢንፌክሽን፣ እንደ አንጀት ያሉ ሌሎች የሆድ ዕቃ አካላት መጎዳት፣ የሽንት ከቱቦው ውጪ መፍሰስ ብረት ውስጥ ውሃ መቋጠር ተያይዞው ሊመጡ የሚችሉ የጎንዮሽ ጉዳቶች መካከል ይጠቀሣሉ።

ሆኖም የሚቀደደው የሰውነት ክፍል በጣም ትንሽ በመሆኑ፣ በአንድ ቀዶ ጥገና ሁሉም ጠጠሮች መውጣት በመቻላቸው እና ረጅም ጊዜ ሆስፒታል የሚያስተኛ ባለመሆኑ ተመራጭ መንገድ ነው።

ሐ. ዩሬትሮስኮፕ

በታችኛው 2/3 ዩሬተር የሚገኙ ጠጠሮችን ለማስወገድ ይህ መንገድ ተመራጭ ነው። ማደንዘዣ ከተሰጠ በኋላ ቀጭን ካሜራ ያለው ዩሬተሮስኮፕ የተባለ መሳሪያ በታችኛው የሽንት ማስተላለፊያ ቱቦ ውስጥ ገብቶ ወደላይኛው ቱቦ (ዩሬተር) ይላካል። ጠጠሩ በካሜራው ከታየ በኋላ እንደመጠኑ ተፈረካክሶ ወይም እንዳለ ይወገዳል። መጠኑ ትንሽ ከሆነ በመያዣ ተይዞ ይወጣል። ትልቅ ከሆነ ደግሞ ወደ ትንንሽ ጠጠሮች ተፈርክሶ በሽንት እንዲያልፉ ይደረጋል። ታካሚው የዛኑ ዕለት ወደ ቤቱ መሄድና ከሁለት ወይም ሶስት ቀናት በኋላ በዕለት ተዕለት ተግባሩን መቀጠል ይችላል።

ያለ ምንም መቀደድ የሚደረግ ህክምና በመሆኑ፣ ለነፍሰጡር ሴቶች፣ ከመጠን ያለፉ ክብደት ላላቸው ሰዎችና የመድማት ችግሮች ላለባቸው ሠዎች ደህንነት አስጊ አለመሆኑ ተመራጭ ከሚያደርጉት ምክንያቶች ሲጠቀሡ፤ ደም የቀላቀለ ሽንት ፣ የሽንት ቧንቧ ኢንፌክሽን እና የታችኛው የሽንት የማስተላለፊያ ቱቦ ላይ ጠባሳ መጣልና ማጥበብ አሰጊ የሚባሉ የጎንዮሽ ጉዳቶች ናቸው።

መ. ክፍት ቀዶ ጥገና

ይህ ህክምና የሚያመጣው ህመም ከፍተኛ የሆነና ከ5 እስከ 7 ቀናት ሆስፒታል የሚያቆይ ህክምና ነው። አዳዲስ ቴክኖሎጂ ሲመጣ ለዚህ የህክምና መንገድ ያለው ቦታ እየቀነስ መጥቷል፤ ስለዚህም በጣም ውስብስብ ለሆኑ እና ትልልቅ ጠጠሮች በሚገጥሙበት ሁኔታዎች ካልሆነ ብዙም ጥቅም ላይ አይውልም። ዋነኛ ጥቅሙ ብዙ እና ትልልቅ ጠጠሮችን በአንድ ጊዜ ማስወገድ መቻሉ ነው። ለዚህም ከገንዘብ እና ጊዜ አንፃር በተለይ ለታዳጊ አገሮች ጠቃሚ ነው።

የጠጠር ህመም የተከሰተበት ሰዉ መቼ ሐኪም ማማከር አለበት?

• ፈሳሽና መድሀኒት ሲወስድ ማቅለሽለሽና ማስመለስ ካጋጠመ
• ሆድ አካባቢ በህመም ማስታገሻ የማይሻሻል ህመም በሚከሰት ጊዜ፤
• ትኩሳት፣ ብርድ ብርድ ማለት፣ ሽንት ሲሸኑ ማቃጠል ከሆድ ላይ ህመም ጋር ተይይዞ ሲታይ፤
• ደም የቀላቀለ ሽንት ሲስተዋል፤
• ባጠቃላይ ሽንት አለመሽናት ሲኖር